Home » Uncategorized » Su Papiamentu/o

Su Papiamentu/o

981f8266f9bce29bf098ce75d7c6395a

 

Su Papiamentu/o est una lingua ca si chistionat me is isulas Aruba, Bonaire e Curacao. Est una lingua “creola”. Nci funt linguas creolas in totu su mundu.

Funt is linguas nascias de unu cuntatu linguisticu unu pagu diversu che aterus. Sa definitzioni est prus o mancu: funt is linguas de cuntatu aundi nci funt tzerracus nieddus afora de Europa.

Nant chi siant a basi de unu portugesu-spanniolu chi ant imperau po negotziai. Apustis si est fatu unu “pidgin”, podeus nai una “lingua franca”.

Una lingua creola est una lingua cun una gramatica e fueddus suas chi est giai sa lingua de mamai de sa genti chi bivit me is logus concuistaus. Aterus cun sa matessi basi funt su Palenquero de Columbia e su Chabacanu de is Filipinas.

Is isolas ABC faint parti de is Antillas Ollandesas e bolit nai chi tenint cumenti cabu de Stadu su Rei de s’Ollanda.

Craru chi cussu bolit nai chi s’Ollandesu est lingua ufitziali de is isolas ABC  e su papiamentu/o. Calincunu tenit puru s’ingresu cumenti lingua ufitziali.

Su papiamentu/o insandus est una lingua “amisturada”. Tenit cosa de su portughesu, spanniolu, africanu, ollandesu e unu pagu de ingresu. Nci funt medas teorias po spiegai cumenti cussas linguas funt nascias e is linguistas no ddu podint nai a su 100%.

Una cosa perou est crara, est una cosa chi ant fatu lestra. Po cussu s’imperat meda su cuncetu de “abrupt creolization”, perou no bollu intrai in cussus chistionus linguisticus.

Po ita seu contendi de cussa lingua ca s’agatat in s’atera parti de su mundu? Sa cosa bella est chi issus dda imperant cumenti lingua normali, me is giornalis, TV, musica e dda imparant a is pipius me is scolas.

Giai in s’inghitzu candu ant inghitzau a scriri in papiamentu/o ant tentu problemas poita no scipiant cumenti scriri, a manera spanniola o a manera ollandesa. Sa priumu grafia chi ant imperau est stetia de Römer, in sa midadi de is annus cincuanta.

S’arregula est chi is fueddus si scriint cumenti sonant e cumenti si pronuntziant.

Apustis de meda certus ant fatu sa grafia Römer-Maduro-Jonas chi imoi s’imperat in Aruba e Curacao e si tzerriat: ortografia fonológico / fonológiko

Aruba inbecis, puru unu pagu po seperatismu de Curacao, funt abrraus cun sa primu idei.

Totus is fueddus chi benint de su spanniolu ddoi scriint cun sa grafia spanniola e cussus chi benint de s’ollandesu, pigant sa grafia ollandesa. Difatis si mutit: ortografia etimologico.

Custu cherrit nai ca imoi tenint duas grafias, perou est craru chi is giornalis e sa literadura si podint puru comprai in totus is treis isolas. Imoi sa genti est unu pagu amisturendi e mi creu chi in una pariga de annus at a essi unu papiamentu/o feti.

Eja, imoi tenint unu pagu unu carraxu linguisticu, cumenti nosaterus in Sardinnia. Custu no ddu seu scriendi poita bollu amarolla chi in Sardinnia faint duus standard.

Ddu seu scriendi poita is amigus de salimbasarda2.0 pigant semperi aterus esempius de ateras natzionis o comunidadis linguisticas aundi tenint unu standard sceti. Eja, podit essi e andat beni.

Unu si ndi depit perou abisai puru chi cussus standard no funt nascius de manera lestra. No si funt scidaus cun d-unu standard. Sa majoridadi at tentu meda problemas po agatai una norma chi andat beni a totus.

E a bortas duas, poita is certus no funt acabaus. Scriendi custu, bollu fai biri chi sa standardisadura de una lingua est unu processu longu.

In Sardinnia seus ancora in s’inghitzu e depeus fai is cosas a sa sarda e no cumenti is catalanus, bascus, francesus, tedescus e nimancu cumenti ant fatu me cussas isulas.

Su chi perou si depti fai est ascurtai unu a s’ateru. No est de importu se si fait unu mudamentu … mudamentus nci ant a essi semperi ca is linguas funt dinamicas.

No est de importu se in s’incumintzu teneus una koiné de is dialetus o de is macro bariedadis, chi si tengat unu sardu formali o informali, riformas o cambiamentus.

Est de importu chi chistionaus de cussus problemas totus impari e chi nemus bolit imponni una cosa a s’ateru. Est de importu chi sa genti inghitzat a scriri su sardu cumenti mellus podit, chentz’e unu meri.

Po su chi pertocat is scolas, mi pensu chi is mastrus depant traballai cumenti ddu funt giai faendi, donnia unu pensendi-si materiali didaticu chi andat beni po is pipius. Giai ddu sciu ca no est sintzillu, perou podeus sighiri sceti diaici imoi.

Su moimentu linguisticu at giai fatu meda is urtimus dexi annus. Su moimentu linguisticu funt totus is personis chi scriint in sardu, chi ddu fueddant e ddu bolint mantenni. A bellu a bellu si fait.

Po dda serrai bosi pongu unu intervista in papiamentu/o. Mi speru chi s’intendit.

http://www.youtube.com/watch?v=o38WqkqGJz0

 

1 thoughts on “Su Papiamentu/o

Scrivi una risposta a Marinella Lorinczi Cancella risposta